Από πόση επεξεργασία στο photoshop και μετά θεωρείται ότι εκφεύγουμε του πεδίου της φωτογραφίας και μπαίνουμε πια σε κάποιας μορφής virtual art; Να διευκρινίσω πως στην εποχή όπου ένα photo editing app γεμάτο φίλτρα και εργαλεία για να αφαιρούμε σημάδια ακμής και ρυτίδες, για να βάζουμε ένα ψηφιακό make up δημιουργείται καθημερινά, ο όρος photoshop χρίζει διασταλτικής ερμηνείας.
Τα ενοχοποιητικά στοιχεία
Photoshop θα δείτε κυρίως στην παραδοσιακή του εφαρμογή στην φωτογραφία πορτραίτου. Δηλαδή, στο cover του lifestyle περιοδικού όπου το δέρμα εμφανίζεται είτε απαλό είτε «πλαστικό» και λαμπερό. Επίσης, στο δημοφιλές πλέον Instagram με εκείνη την φωτογραφία της γνωστής από #saturdaynightout στο Κολωνάκι όπου εμφανίζεται με λεπτότερη μέση και λιγότερους μαύρους κύκλους σε σύγκριση με την Παρασκευή που την είδατε δια ζώσης. Για να μην κατηγορηθώ για μονομέρεια και οι άνδρες «πειράζουμε» τις φωτογραφίες μας.
Photoshop όμως πέφτει κατά κόρον και σε φωτογραφίες τοπίου. Έτσι, εμφανίζεται μία πανσέληνος που δεν ανέτειλε ποτέ στην πραγματικότητα, το μεσημέρι γίνεται απόγευμα πειράζοντας το temperature, πέφτουν ακτίνες φωτός πάνω σε βουνά, γλάροι που δεν υπήρξαν στο αρχικό κάδρο πετούν πάνω από κύματα, σιλουέτες ανθρώπων τοποθετούνται πάνω σε λόφους και βλέπεις το Milky Way να ντύνει τους αθηναϊκούς ουρανούς άνωθεν της Ακρόπολης.
Το debate γύρω από την φωτογραφία του Lik
Όλα τα παραπάνω παραδείγματα τα έχω δει να φιγουράρουν στο Instagram και όχι μόνο. Πριν από κάποια χρόνια είχε ξεσπάσει ένα τεράστιο debate στην φωτογραφική κοινότητα γύρω από μία φωτογραφία ενός γνωστού Αυστραλού φωτογράφου, του Peter Lik, που απεικόνιζε ένα τεράστιο φεγγάρι να ανατέλλει πίσω από ένα βραχώδες όρος και πουλήθηκε για αρκετά εκατομμύρια σε κάποια gallery. Η αλήθεια είναι πως με έναν μεγάλο τηλεφακό μπορείς ίσως να επιτύχεις ένα ανάλογο με του Lik αποτέλεσμα, αλλά όχι τόσο άρτιο τεχνικά. Μετά από αρκετή σιωπή, η εταιρεία του Lik παραδέχτηκε δημόσια πως η φωτογραφία ήταν composite προϊόν, δηλαδή συνδυασμός δύο διαφορετικών, άσχετων μεταξύ τους λήψεων σε μία, γεγονός που είχε αρχικά αποκρυφθεί.
Οι 2 παράμετροι
Οπότε λοιπόν, πόσο photoshop είναι ανεκτό; Κατά την δίκη μου γνώμη, όσο γουστάρετε, λαμβάνοντας ωστόσο υπόψιν 2 παραμέτρους.
Η πρώτη εξ αυτών αφορά στην προσωπική σας οπτική στην φωτογραφία. Θεωρείτε πως το θαλασσινό σας κάδρο είναι ανολοκλήρωτο χωρίς ένα φεγγάρι από άλλη λήψη σας ή πετούμενους γλάρους; Ή μήπως θεωρείτε πως η φωτογραφία έχει πράγματι νόημα όταν όλα τα στοιχεία του κάδρου βρίσκονται εκεί φυσικά, αποθανατισμένα την σωστή στιγμή, στο σωστό μέρος; Θέλετε να δείξετε τον εαυτό σας στον ιντερνετικό κόσμο, όπως ακριβώς τον βλέπετε το πρωί στον καθρέφτη; Αντίθετα, μήπως θέλετε να χτίσετε ένα feed που να έχετε την τέλεια εμφάνιση των ονείρων σας;
Ειλικρινά, δεν κατακρίνω καμία από τις παραπάνω επιλογές.
Αυτό που όντως κατακρίνω είναι η έλλειψη της δεύτερης παραμέτρου, της ειλικρίνειας. Οφείλουμε να είμαστε ειλικρινείς πρωτίστως απέναντι στον εαυτό μας και, ει δυνατόν, στο κοινό που θα δει την φωτογραφία μας. Με άλλα λόγια, μην γίνετε σαν τον Peter Lik. Ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μας σημαίνει να μην πιστέψουμε πως με το όπλο του photoshop στην φαρέτρα μας γινόμαστε οι φοβεροί φωτογράφοι που όλα τα πετσοκόβουν. Αντίστοιχα, να μην δημιουργήσουμε στον εαυτό μας την αίσθηση μίας πλασματικής ασφαλείας, ότι δηλαδή κάθε φυσική μας ατέλεια μπορεί να εξαφανιστεί με ένα φίλτρο και μόλις κλείνουμε το Instagram app να γινόμαστε μονομιάς ανασφαλείς.
Και το κοινό μας, κυρίως στην περίπτωση που επαγγελλόμαστε φωτογράφοι, έχει, κατά την γνώμη μου, δικαίωμα να γνωρίζει. Εννοώ προφανώς να ξέρει ότι αυτό που βλέπει στην οθόνη του είναι προϊόν photoshop. Περαιτέρω, ότι πλησιάζει περισσότερο προς την ψηφιακή τέχνη και απομακρύνεται από τον πυρήνα αυτού που ονομάζουμε φωτογραφία. Μία απλή φράση που με χαρά παρατηρώ πως αρκετοί φωτογράφοι τοπίου που θαυμάζω την γράφουν είναι ότι “This image is a composite” θεωρώ πως ικανοποιεί αυτό το αίτημα ειλικρίνειας προς το κοινό.
Η αυτοενοχοποίησή μου
Για να είμαι και εγώ ειλικρινής μαζί σας, σε φωτογραφίες δικές μου αλλά και φίλων έχω αφαιρέσει σημάδια της ακμής ή έχω κάνει softening το δέρμα. Σε φωτογραφίες τοπίου, τα μόνα που έχω κάνει είναι είτε να αφαιρέσω κανένα ενοχλητικό βραχάκι στην άκρη ενός φωτογραφικού κάδρου ή να ενώσω 2-3 διαφορετικές λήψεις κυμάτων σε ένα κάδρο.
Γενικά, το συνολικό editing που κάνω επί του raw αρχείου είναι πολύ απαλό και προσπαθώ να είμαι πολύ κοντά σε αυτό που έβλεπε το μάτι μου την ώρα του κλικ. Με άλλα λόγια, προσπαθώ να μην αλλοιώνω σε παραπάνω του εύλογου βαθμό τις φωτογραφίες μου ώστε, για παράδειγμα, τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος να δείχνουν ψέυτικα. Φυσικά, διορθώσεις όπως οι σκιές ή τα καμμένα highlights είναι πάντα θεμιτές γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η κάμερα «βλέπει» πράγματι διαφορετικά από το ανθρώπινο μάτι.
Η τελική απάντηση
Άρα, για να απαντήσω το ερώτημα που έθεσα στον τίτλο. Αν φωτογράφιζα για ένα Project γύρω από το γήρας, οι ρυτίδες θα έμεναν. Αν φωτογράφιζα για την Vogue, θα έφευγαν. Σε αμφότερες όμως τις περιπτώσεις θα είχα πλήρης επίγνωση του τι κάνω. Πάντως, πιστεύω ακράδαντα πως μία κακή λήψη δεν σώζεται ούτε από τους ίδιους τους προγραμματιστές του Adobe Photoshop.