Είναι γνωστό ότι το πρακτικό διαμεσολάβησης αναπτύσσει μία σειρά εννόμων συνεπειών, τόσο ουσιαστικού όσο και δικονομικού δικαίου. Τούτες ρυθμίζονται είτε στον Ν. 4640/2019 είτε σε άλλα νομοθετήματα, ιδίως στον ΑΚ. Ερωτάται, λοιπόν, αν το εν λόγω πρακτικό δύναται να αναπτύξει και διαπλαστική ενέργεια.
Κατά τη κρατούσα άποψη στη θεωρία[1], το πρακτικό διαμεσολάβησης μπορεί να αναπτύξει διαπλαστική ενέργεια, στο βαθμό που η ρυθμιστέα με το πρακτικό έννομη σχέση δεν διαπλάθεται υποχρεωτικά, δυνάμει κανόνα δικαίου, μέσω δικαστικής απόφασης. Επίσης, είναι αυτονόητο ότι τα μέρη πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να έχουν εξουσία διάθεσης[2] του αντικειμένου της διαφοράς. Έτσι, π.χ. οι κληρονόμοι ανεπίτρεπτα συμφωνούν την ακύρωση διαθήκης μέσω πρακτικού διαμεσολάβησης. Αντίθετα, οι δύο ομόρρυθμοι εταίροι μπορούν να συμφωνήσουν τη λύση της προσωπικής τους εταιρείας δια της διαμεσολάβησης. Παρομοίως, δύο εταιρείες δύνανται να συμψηφίσουν τις απαιτήσεις τους. Επίσης, ορθά υποστηρίζεται[3] ότι για την επέλευση της διαπλαστικής ενέργειας δεν απαιτείται η κατάθεση του πρακτικού στην γραμματεία του αρμόδιου δικαστηρίου (αρ. 8 § 2 Ν. 4640/2019), που από το νόμο συνδέεται με την ανάπτυξη των αμιγώς δικονομικών συνεπειών. Η διάπλαση αφορά σε έννομη σχέση του ουσιαστικού δικαίου και ως εκ τούτου επέρχεται μόνο με τη πλήρωση των ουσιαστικού δικαίου προϋποθέσεων της.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόσφατη ΠΠΘεσ 6457/2021[4] η οποία διέλαβε, μεταξύ άλλων, σκέψεις περί του κατά πόσο το πρακτικό διαμεσολάβησης μπορεί να αναπτύξει διαπλαστική ενέργεια. Το ζητούμενο ήταν αν ο πληρεξούσιος δικηγόρος του ενάγοντος έπρεπε να ενημερώσει τον εντολέα του για τη δυνατότητα διαμεσολαβητικής επίλυσης διαφοράς με αντικείμενο τη διάρρηξη καταδολιευτικής δικαιοπραξίας ακινήτου. Στην εξέταση αυτού του ζητήματος, το δικαστήριο διερεύνησε το υποθετικό σενάριο ότι ενδεχόμενη διαμεσολάβηση θα ήταν επιτυχής και τα μέρη θα υπέγραφαν πρακτικό. Υποστηρίχθηκε λοιπόν στην ως άνω απόφαση ότι «η επίλυση της διαφοράς μέσω της διαμεσολαβήσεως μπορεί κατ’ αρχήν να αφορά (και) διαπλαστικές ενέργειες, στο μέτρο που η διάπλαση σύμφωνα με τους κανόνες του ουσιαστικού δικαίου μπορεί να λάβει χώρα εξωδικαστικά με συμφωνία των μερών…Στις περιπτώσεις, λοιπόν, που η εξώδικη διάπλαση επάγεται ισοδύναμο πρακτικώς προς τη δικαστική αποτέλεσμα, είναι δυνατό οι διαφορές να υπαχθούν στη διαμεσολάβηση και με την κατάρτιση του πρακτικού θα επιτυγχάνεται αναλογικά άμεση μεταβολή-διάπλαση της έννομης σχέσης.». Η πλειοψηφία[5] της ΠΠΘεσ 6457/2021 έκρινε ορθά πως η διάρρηξη της καταδολιευτικής δικαιοπραξίας δεν μπορεί να επέλθει εξωδικαστικά, παρά μόνο δια της δικαστική οδού και έτσι η συγκεκριμένη διαφορά είναι ανεπίδεκτη διαμεσολάβησης.
[1] Α. Πλεύρη, Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, 2021, σ. 245, Π. Γιαννόπουλος, Διαμεσολάβηση και Πολιτική Δίκη, 2020, σ. 279, Γ. Διαμαντόπουλος/Β. Κουμπλή, Η διαμεσολάβηση ως τρόπος επίλυσης διαφορών στο ελληνικό δίκαιο, ΝοΒ 2015, σ. 2206, Γνώμη υπ’ αριθμ. 7/2021 της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων της Κ.Ε.Δ. (Δ. Μάντζος), ευρισκόμενη σε https://www.diamesolavisi.gov.gr/gnomes-epitropis-nomikon-thematon, προσπέλαση στις 28.12.2021.. Μάλλον αντίθετος ο Κ. Καλαβρός, Πολιτική Δικονομία, 4η εκδ., 2016, σ. 27, ο οποίος, σχολιάζοντας το αρ. 9 του προϊσχύοντος Ν. 3898/2010, τονίζει ότι εκείνο το νομοθέτημα φαίνεται να άφηνε εκτός ρύθμισης τα πρακτικά που περιέχουν αναγνώριση δικαιώματος ή διάπλαση.
[2] Για περιπτώσεις διαφορών, στις οποίες τα μέρη δεν έχουν εξουσία διάθεσης του αντικειμένου τους και άρα δεν μπορούν να υπαχθουν σε διαμεσολάβηση βλ. ενδεικτικά τις Γνώμες της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων της Κ.Ε.Δ. (ευρσικόμενες σε diamesolavisi.gov.gr, προσπέλαση στις 10.7.2022) υπ’ αριθμ. 1/2021 [ακυρότητα πλασματικής αποδοχής κληρονομιάς (Κ. Οικονόμου)], 2/2021 [ακύρωση διαθήκης (Κ. Οικονόμου)], 5/2021 [αναγνώριση ακυρότητας απόφασης Γ.Σ. ή Δ.Σ. Α.Ε. (Κ. Οικονόμου). Αντιθ. η ΜΠΘεσ 2280/2021, ΕπισκΕΔ 1/2022, σ. 157-164], 22/2021 [προσβολή προσωπικότητας και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης (Κ. Κωτσάκη). Αντιθ. οι ΠΠΚαρδ 1/2022, Αρμ 2/2022, σ. 266-269, ΠΠΘεσ 3425/2021, ΠΠατρ 56/2021, αμφότετες σε ΤΝΠ NOMOS.] 45/2021 [ακύρωση σύμβασης εγγύησης λόγω πλαστογραφίας (Κ. Οικονόμου)], 57/2021 [ακύρωση δικαιοπραξίας λόγω εικονικότητας (Κ. Οικονόμου)]. Ακόμα, η εξουσία διάθεσης ελλείπει η διαφοράς από καταδολίευση δανειστών (ΠΠΘεσ 6457/2021, ΕπΑκ 4/2021, σ, 832-845, με σχόλιο Α. Πλεύρη). Κατά τη ΜΠΟρεστ 24/2020, ΕΠολΔ 5/2020, σ. 544-548, οι εργατικές διαφορές είναι δεκτικές υπαγωγής σε διαμεσολάβηση, στο μέτρο και υπό τις προϋποθέσεις που είναι δυνατή η κατάρτιση συμβιβασμού, κατά το αρ. 871 ΑΚ (αντιθ. η ΜΠΡοδ 66/2022, ΕΠολΔ 5/2021, σ. 586-605, με σχόλιο Π. Γιαννόπουλου). Δεκτικές διαμεσολάβησης είναι και οι διαφορές που αφορούν στην δικαστική λύση Ο.Ε. και στον αποκλεισμό εταίρου της (ΜΠΚαβ 70/2021, Αρμ 3/2021, σ. 443-447, με σχόλιο Ι. Ρεβολίδη), αντικατάσταση εκκαθαριστή (ΜΠΛαμ 197/2020, Αρμ 12/2021, σ. 2051-2056, με σχόλιο Α. Πλεύρη), καθώς και αξιώσεις από παράνομη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων (ΠΠΠατρ 56/2021, Αρμ 2/2022, σ. 272-278, με σχόλιο Ι. Ρεβολίδη).
[3] Α. Πλεύρη, ο.π., σ. 245-246.
[4] Ευρισκόμενη σε ΕπΑκ 4/2021, σ. 832 – 845, με σύμφωνο σχόλιο Α. Πλεύρη.
[5] Μειοψήφησε μία εκ των Πρωτοδικών της σύνθεσης, με το σκεπτικό ότι διαμεσολάβηση μπορεί να λάβει χώρα και σε αγωγές με τις οποίες ζητείται η διάπλαση έννομης σχέσης, εφόσον αυτή μπορεί να γίνει με δήλωση ιδιωτικής βούλησης, αρκεί αυτή η δήλωση να επάγεται αποτέλεσμα πρακτικώς και όχι νομοτυπικώς ισοδύναμο με τη δικαστική διάπλαση.